N
naas : naas, sial
nadi : urat nadi
nadya : air
nadyan : meskipun
naga : naga, ular; nagabanda :
nama tembang gedhe;
nagagini : ular
betina; nagakusuma :
nama tembang gedhe;
nagapuspa : bunga
nagapuspa;
nagapuspita : nagasari,
jenis makanan;
nagasantun : jenis
makanan; nagasari:
nagasari, jenis makanan;
nagasasra : nagasasra,
jenis pamor keris
nagara : negara
nagih : menagih, menarik
hutang; nagih janji :
menuntut janji; nagih
pati : membalas
kematian
nagri : negeri, negara
nahan : demikian, menahan
nahas : naas, sial
nahen : demikian, lalu
naja : jangan
najam : bintang, perbintangan
najan : meskipun, walaupun
naji : tumbuh taji (ayam)
nak : anak, putra; nak dulur:
saudara sepupu
naka : kuku
nakal : nakal
nakar : menakar
nakir : membuat takir
nakoda : nahkoda, pengemudi
kapal
nakoni : menanyakan, menanyai
nala : hati, perasaan
nalangsa : nelangsa
nalar : nalar, pikiran
naléndra : raja, penguasa
nalika : ketika; naling tarung :
bunyi vokal “o”
naluhi : membosankan,
menjemukan
naluri : naluri, insting
nam : anyam; nam-naman :
anyam-anyaman
nama : nama; nami : nama
naming : hanya saja, cuma;
namong : hanya, cuma
nampa : menerima
nampan : baki
namper : menempeleng
namudana : main isarat, memakai
lambang
namung : hanya, cuma
nanah : nanah, darah putih yang
membusuk
nanakan : masak betul, tanak
nandangi : mengerjakan, melakukan
nander : mengejar dengan cepat
nandhak : berjoget dan menari
nandhang : mengalami, terkena
nandhani : menandakan
nandho : mengangkat dengan
tandu
nandhu : mengangkat dengan
tandu
nanduk : bertambah
nandur : menanam
nanggap : menganggap
nanggel : menanggung
nanging : tetapi
nangis : menangis
napa : apakah
napas : napas
naptu : angka-angka pada hari,
bulan dan tahun
nara : hal, keadaan; naradipa,
naradipati, naraji : raja;
narapati : raja;
narapraja: pegawai,
pekerja, buruh; narapwan
: supaya; narakarya :
pegawai, pekerja, buruh;
narakusa, narakuswa :
orang (tanah) istimewa
milik raja; naranata: raja;
narawantah : terkenal,
tenar, termasyhur;
narawara
hulubalang, pahlawan;
narawata: tersiar
merata tiada henti;
narawita: milik raja
(sawah, desa, dll);
naréndra, naréswara :
raja; narénsdra mahisi,
narèswari : permaisuri
naraca : neraca
narah : terserah, menurut
sekehendak orang
narang : menggantung di tempat
yang tinggi
nararya : raja
narpa, narpati : raja
narya : menawarkan
naryama : hulubalang
nasa : hidung
nasika : hidung
nasiki : membedaki
nastiti : teliti, cermat
nata : 1 raja; 2 menata
natab : terbentur
natah : melubangi dengan tatah
natar : memberi pelatihan
natas : penuh, selesai,
sempurna
naté : pernah
nati : bersahaja, lurus, tulus
natkala : ketika
natmata : memandang
natoni : melukai
natos : pernah
natpada : menyembah, sujud,
takhluk
natur : mendukung agar anak
agar kencing/berak
nawa : sembilan
nawala : surat; nawala patra :
surat, tulisan
nawan : menawan
nawang : terbang, melayang,
memandang; nawang
sasi : memandang
rembulan; nawang
wulan: memandang
rembulan; nawang sari
: melihat ke inti
(hakikat)
nawung : mengumpulkan,
mengarang, menggubah;
nawung kridha : halus
perasaan hingga mengerti
perasaan orang lain;
nawung rudatin,
nawung turida : susah,
sedih
nawur : menyawur, menebarkan
naya : tingkah laku, kelakuan,
politik, pimpinan
nayab : pencuri yang masuk ke
rumah pada siang hari
nayaga : pemain gamelan, ahli
kerawitan
nayaka : aparat, pegawai, pamong
praja
nayoh : berusaha agar diberi
firasat/alamat dalam
mimpi
negara : negara
nèm : muda, taruna
nembah : menyembah
néndra : tidur
neng : hening
nengga : menunggu
nenggak waspa : bersenggukan
menangis
nenggala : nenggala, pusaka
Baladewa berbentuk
tombak
nenggalangi : menghalang-halangi
nènggané : jikalau, sekiranya,
umpama
nénja : berak, buang air besar
nepak : menyediakan
népang : mendepak, mengepak,
menendang
neptu : angka perhitungan pada
hari, bulan dan tahun
Jawa
nepung : mengenalkan
nerbuka : membuat terbuka
netes : menetas
niaya : aniaya
niba : menjatuhkan diri
nigas : memangkas, memenggal
niksa : menyiksa, menganiaya
niku : itu
nila : nila, biru
nilad : mencontoh, meniru
nilak : berbekas, membekas
nilakrama : bertanya, menegur
dengan hormat
nilanggu : cacing
nilapracandha : angin ribut, topan
nilar : meninggalkan
nilas : membekas, menyisakan
nilawarsa : hujan bercampur angin
nila-werdi : nila yang terbaik
nilem : 1 menyelam; 2
menidurkan
nilep : menilep,
menyembunyikan
nimita : sebab, karena
nimnaga : sungai
nindita : tidak bercela, mulia,
terutama
nindya : sempurna
ningan : tetapi
ningas : memangkas, memotong
ninggal : meninggalkan
ninggil : meniggi
ningrat : bangsawan, darah biru
nini : nini, panggilan untuk
putri, nenek
nipah : nipah, jenis pohon
nipar : membersihkan,
meratakan
nipis : susut, berkurang, makin
tipis
nipuna : pandai, bijaksana
nir : tidak, bebas; niradara:
tidak dengan sopan,
kurang ajar; nirantara:
tidak berapa lama lewat,
sebentar; nirasa : tidak
enak, tak ada rasanya;
nirsraya : melajang,
tidak kawin, membujang;
nirbawa: tak
berwibawa; nirbaya:
tidak bahagia; nirbaya,
nirbita : lepas dari mara
bahaya; nirdaya : hilang
tenaga; nirdon : tiada
hasilnya, gagal, urung,
tak berguna; nirmala :
selamat, lepas dari
kecelakaan; nirwèsthi:
tidak takut bahaya;
nirwikara: tak berubah,
tabah, berani
nirna : menghilangkan
nira : 1 akhiran nya; 2 air
nirada : mendung
niru : meniru
nirwana : nirwana, surga
nis : hilang, pergi, tidak;
nisakara : bulan; niscala
: kuat sekali, tak
bergerak; niskala :
tak ada halangan, selamat;
niskara : sekarang,
semuanya; niskarana :
tidak bersebab, tak
beralasan
niscaya : pasti, niscaya, tentu
nisih : menyisih, menyingkir
nisip : menyisip
nisir : menyisir, mengiris tipis
nisita : tajam, pandai, cerdas
nistha : nista, hina, rendah
nisthura : bengis, kejam, tak punya
kasihan
niswasa : napas
niti : meneliti; nitèni :
meneliti, memperhatikan
nitih : naik (kendaraan)
nitik : meneliti, melihat
nitiman : bijaksana, wicaksana
nitir : memukul terus-menerus
nitis : menjelma, masuk
nitra : netra, mata
niwanda : sebab, karena
niyaga : penabuh gamelan
niyaka : pegawai, pekerja, aparat
nohan : nama hari ke-4 dalam
hitungan Jawa
nom : muda; nom-noman :
pemuda, taruna
nonton : menonton, melihat
nrima : menerima, bersifat
menerima apa adanya
nugraha : anugerah, karunia
nuhun : memohon, meminta
nujum : nujum, perbintangan,
falakh
nukma, nuksma : menjelma
nulad : meneladani; nuladhani:
meneladani
nulahi : berpengaruh kepada
nulak : menolak
nular : menular, berjangkit
nulis : menulis
nulung : menolong
nulup : berburu burung dengan
tutup
nulya : lalu, kemudian, lantas
numbak : menombak, menusuk;
numbak tambuh :
pura-pura tidak tahu
numpang : menumpang; numpang
karang : orang yang
menumpang di kebun
orang lain; numpang
nusup : orang yang
menumpang di rumah
orang lain; numpang
rembug : usul
numpek : tumpah
numpeng : selamatan dengan
tumpeng
numpes : menumpas
numplak : menumpahkan
numpu : berburu
numpuk : menumpuk
numusi : menjadi kenyataan
nundaka : menyuruh, menugaskan
nundha : menunda
nundhung : mengusir
nunggak : menunggak
nunggal : menyatu; nunggang(i) :
mengendarai;
nunggangtaya :
menghina
nunggu : menunggu
nungka : kedatangan
nungkak : menginjak dengan tumit;
nungkak krama :
berlaku tak sopan,
ceroboh
nungkeb : menutupi dengan bakul,
mengepung lalu
menangkap
nungkul : takluk; nungkul aris :
takluk dengan baik-baik
nungsa : nusa, pulau
nungsang : melintang pukang;
nungsang jempalik :
mencari nafkah dengan
susah payah
nungsung : memberi; nungsung
warta : mohon berita
nungtun : menuntun
nunjang : 1 menunjang; 2
memberi bonus
nunut : menumpang, ikut
nupiksa : memeriksa
nuraga : yang memerintah/
menguasai, rendah hati
nurun : meniru; nurunake :
melahirkan keturunan;
nurun sungging :
meniru sama betul
nurut : menurut, taat
nusa : nusa, pulau; nusa Jawa :
pulau Jawa; nusantara:
nusantara, pulau-pulau
yang berjajar
nuswa : nusa, pulau; nuswapada
: nusantara, pulau-pulau
yang berjajar
nut : nut, ikut, menurut
nuthuk : memukul
nutu : menumbuk; nutu pari :
menumbuk padi
nutup : menutup
nuwala : surat
nuwawa : titip, bertitip kepada
nuwun : memohon, meminta,
permisi; kula nuwun :
permisi; nenuwun;
meminta, berdoa; nuwun
mawon : maaf saja;
panuwun : 1
permohonan; 2 kayu
bubungan rumah
O
obah : bergerak; obah-osik :
bergerak-gerik
obat : obat, jamu; obat-abit :
diayun-ayunkan; mobatmabit : terombangambing
obong : bakar
obor : obor, pelita; obor
giring : pengayom,
pelindung; sambung
obor : penguburan
jenazah yang kemalaman
sehingga perlu diterangi
dengan obor
obos : omong kosong,
membual
obrog : jenis permainan anak
obyok : cucian secara bersamasama
obyong : setuju, sepakat,
sependapat
obyor : berkilauan, menyalanyala, bersinar terang
odor : jenis permainan anak
ogah : ogah, tidak
okèh : banyak, berjenis-jenis
okol : kekuatan otot, badan,
fisik
olah : masak, mematangkan
olan-olan : jenis ulat
olèh : 1 boleh, diijinkan; 2
mendapat; olèh aja :
tarik ulur; olèh ati :
kesenangan, gembira;
olèh dadi : asal
jadi, berhasil; olèh gawé
: 1 mendapat tugas,
pekerjaan; 2
mendapatkan yang
dituju; olèh pepati :
duka-cita; olèhan : 1
sering mendapat
keberuntungan; 2
mudah dipinjami; olèholèh : oleh-oleh, buah
tangan
omah : rumah; omahan : selalu
di rumah; omah-omah :
membangun rumah
tangga; pomahan :
perumahan
oman : sisa, bagian
omba : lebar, luas, jembar
ombak : ombak, gelombang
ombé : minum, menenggak air
omong : mengomong, bicara;
omong kosong : omong
kosong, nonsens, bicara
tanpa makna, basa-basi
ompak : 1 awalan pada lagu
lancaran; 2 batu
penyangga tiang
ompok : sengkuap
omprot : bersemburan, bertaburan
onar : kacau, geger, resah
oncat : lari, pergi, tinggal
oncé : karangan, gubahan
oncèk : kocek, kupas, buka
oncèn-oncèn : untaian, susunan
oncèng : selalu bertanya
oncèr : paparan, jelas, keterangan
oncog : berjalan cepat dengan
tujuan yang pasti
oncom : jenis tempe yang terbuat
dari kacang tanah
oncong : nyala, sulut, suluh, sinar
oncor : 1 obor, pelita; 2
mengoncori, memberi air
(sawah)
ondhan : waktu luang, jeda,
istirahat
ondhang : undang-undang,
pengumuman, publikasi
oneng : gelisah, sedih, susah
onta : unta, jenis binatang gurun
ontang-anting : anak tunggal
ontèl : jantung pisang
onten : ada, berada
onté-ontéyan : untaian, rangkaian
ontong : kecewa, sedih, gelisah,
jengkel
ontor : siram, guyur
ontran-ontran : geger, kekacauan
ontong : jantung pisang
onya : singkir, pergi, hindar
onyok : tawaran yang
berlebihan, vulgar,
diperlihat-lihatkan
onyol : tonjol, memperlihatkan,
menunjukkan
ora : tidak
ori : jenis bambu
orong-orong : jenis binatang tanah
osada : usada
osadi : usaha, jamu
osik : gesek, ganggu
otot : otot, urat
owah : berubah, berganti
P
pacak : dandan, berhias; pacak
baris : menata barisan;
pacak gulu : gerakan
leher dalam menari atau
joget
pacangan : tunangan
paceklik : musibah kesulitan bahan
pangan secara massal
pacima : barat; pacimotara: barat
daya
pacir : porak-poranda,
berceceran
pacuh : larangan, tabu
pacul : cangkul; pacul bawak :
tungkai cangkul; pacul
gowang : jenis rumah
tradisional; pacul jejeg :
cangkul sejenis tembilang;
pacul slandhok :
cangkul yang semuanya
terbuat dari besi; pacul
unet : cangkul sejenis
tembilang
pacung : usulan untuk dipilih
pada : 1 kaki; 2 bait
padaka : kalung, hiasan leher
padamarga : jalan kecil, lorong
padamelan : pekerjaan, karya
padangan : tempat menanak nasi
padarakan : rakyat jelata
padha : sama
padhak : tempat pembuatan garam
padhalangan : pedalangan, selukbeluk yang berkaitan
dengan wayang dan
dalang
padhang : terang, bersinar
padhar : jemur, dipanasi
padharan : perut
padhas : batu cadas, batu karang;
padhas lintang : batu
bintang
padhati : pedati
padhé : berbeda, berlainan, tidak
sama
padhek : dekat
padhem : padam, mati
padhépokan : asrama, perguruan
padhet : padat, rapat
padhi : padi
padhidhing : musim dingin
padhilan : sapi pejantan
padhiyan : api penghangat, dian
padho : layar perangkap
padma : bunga teratai; pama
éndra : bunga teratai
gunung; padmana: hati
yang gembira;
padmasana : tahta,
singgasana
padmi : permaisuri; padni,
patni : permaisuri
pados : mencari
padu : cekcok, berselisih; padu
don : cekcok, berselisih
paduka : paduka, anda, kamu
padunungan : tempat, wilayah,
daerah
padupan : tempat membakar dupa
padureksa : pojok rumah
paès : hias, dandan; paèsan :
kaca berhias
paga : para-para
pagagan : huma, ladang
pagah : tetap, stabil
pagas : pangkas, potong, kitan
pageblug : musibah, bencana
pageh : tetap, tak berubah, stabil
pagéné : mengapa, apa sebab
pager : pagar
pagering : musibah, wabah
pagon : kokoh, kukuh
pagongan : tempat menyimpan
gamelan
pagowong : gelap karena gerhana
pagriyan : perumahan
pagupon : rumah merpati
paguron : perguruan
pagut : bersua, berjumpa
paham : 1 paham; 2 aliran
pahat : ukir
pailit : bangkrut, jatuh rugi
paing : nama hari dalam
kalender Jawa
pait : pahit; pait getir : sukaduka
pajagan : tempat penjagaan
pajang : hiasan, pajangan
pajaran : pelajaran
pajaratan : makam, kuburan
pajeng : laku, terjual
paju : baji, sejenis kampak; paju
pat, paju telu : segi
empat, segi tiga
pajuk : bercahaya, bersinar
pajurungan : pemujaan
pak : panggilan untuk bapak;
pakdhé : uwa, kakak
laki-laki dari bapak/ibu
pakaja : bunga teratai
pakakas : perkakas, perabot
pakal : mata pencaharian
pakapti : kemauan, kehendak
pakara : perkara, problem
pakardi, pakarti : pekerjaan,
penghidupan
pakatik : abdi, pelayan
pakèl : jenis buah mangga
pakem : pedoman baku
pakemit : azimat
pakèn : segala perintah
pakenira : kamu, anda
pakéring : penghormatan
pakerti : tingkah laku, watak
pakéwuh : segan, enggan
pakis : pakis, jenis pohon paku
pakiwan : tempat yang dianggab
kiri, jarang dilewati
pakiwèn : persinggahan sementara
pakolèh : perolehan
pakon : perintah, instruksi
pakra : pantas, patut
paksa : paksa
paksama : ampun, maaf
paksi : burung
pakta : bapak tua
paku : paku
pakuwon : pesanggrahan,
peristirahatan
pala : biji pala; pala
gumantung : buahbuhan yang bergantung
(mangga, dll); palakarta :
rampung; palakarti :
perlengkapan; pala
kependhem : biji/buah
yang terpendam dalam
tanah (ketela, dll);
palakerti :
perlengkapan, perkakas;
pala kesimpar : buahbuahan melata
(semangka, dll);
palakirna: buah-buhan
yang bergantung;
palakitri : buahbuahan di pekarangan;
palakrama : menikah;
palakrami : menikah;
palamarta : tabiat baik;
palawija : tanaman
pangan selain padi di
sawah
palagan : medan laga
palaku : kuli, pegawai, karyawan
palal : pahala, anugrah, karunia
palambang : perlambang
palana : pelana (kuda, gajah)
palandang : pelayan pengantin
palang : palang
palangan : larangan
palangka : kursi, dampar
palar : minta, ambil
palastra : meninggal
palaur : mau-maunya
palèlèr : hadiah pakaian bekas
palem : pohon palma
paleng : pusing
pali, pepali : wejangan, pesan
palibaya : kaum, golongan,
kelompok
palihara : gangguan, huru-hara
palilah : ijin, restu, perkenan
paling : paling, puncak
paliwara : berita
palsu : palsu, semu, tiruan
palu : palu, martil
paluh : lumpur
palupi : contoh, tauladan
palyas : penolak
pama : upama, seandainya
pamadya : penengah
pamah : kunyah
pamali : larangan, pantangan
paman : paman, adik laki-laki
ayah
pamanggih : pemikiran
pamardi : pengajar
pamarta : yang memberitakan, juru
pengabar
pamasa : raja, ratu
pambayun : sulung, anak pertama
pamèr : pamer
pamit : pamit, ijin
pamong : pamong, aparat desa
pamor : wibawa
pamot : muatan
pampet : mampet, berhenti
pamrih : pamrih, harapan,
keinginan
pamugara : pramugara; pamugari :
pramugari
pamuja : pemujaan, doa, semedi;
sanggar pamujan :
tempat semedi, pura;
pamuji : doa, semedi,
pujian
pana : terang, jelas; panakawan
: panakawan, abdi;
panakrama : bakti,
penghormati; panamaya
: janji
panas : panas
panata : aturan, penata;
panatagama: pemimpin
agama
panca : panca, lima; pancabakah
: perselisihan;
pancabaya : halangan,
rintangan; pancadriya:
panca indra; pancakaki :
pengetua di desa;
pancakara : perang,
perselisihan; pancanaka:
nama kuku Bima;
pancaniti : nama
bangsal di kraton;
pancaruba: peralihan
musim; pancasila: lima
sila, lima dasar;
pancasona: nama aji
Rawana; pancawara :
lima arah mata angin;
pancaweda: lima ajaran
pancad : pancat, landasan
pancak : terima, tangkap; pancak
suji : pagar besi
pancaka : pembakaran mayat
pancal : pancal, tendang
pancama : yang kelima
pancèn : memang
pancer : pusat
panci : panci
pancik : pancatan, landasan
pancilak : berlompatan, tak sopan
pancing : pancing
pancong : centong besar
pancur : memancur
pancuran : pancuran
pancurat : memancur, bersirat
pandadar : penguji
pandam : dian, pelita
pandawa : pendawa, lima
bersaudara
pandaya : nelayan, pencari ikan
pandek : tetap
pandel : pandel, bendera
lambang
pandeng : memandang, melihat
pandhak : cebol, kerdil
pandhan : daun pandan
pandhapa : pendopo, balai;
pandhapi : (ing.)
pendopo, balai
pandhawa : anak 5 lelaki semua;
pandhawi : anak
5 perempuan semua
pandhé : 1 pandai; 2 pandé besi
pandhéga : pemimpin
pandhékar : pendekar, jawara
pandhiran : bercakap-cakap
pandhita : pendita, brahmana
pandho : mengajukan kedua belah
tangan untuk menerima
sesuatu
pandhok : tempat kediaman yang
tetap
pandhosa : peti mayat, keranda
pandhuk : bertemu, berjumpa,
berdamai
pandhuta : mega, mendung
pandika : pembicaraan, perkataan
pandon : laku
pandonga : doa, puji
panduk : laku, cara berbuat
panduka : paduka, tuanku
pandulu : penglihatan, mata
pandum : pembagian, anugrah,
karunia
pandung : maling, pencuri
panedah : petunjuk
panedha : 1 makanan; 2
permintaan
panedya : petunjuk
panegar : pelatih kuda tunggang
panèk : panjat, dipanjat
panekar : kebayan
paneksi : uang saksi
panelah : sebutan, nama
panembahan : junjungan, yang
disembah
panemu : pendapat, usul
panèn : panen
panengah : penengah
panengen : yang di kanan
panenggak : kedua, leher
panèwu : panewu, camat
pang : cabang, dahan
pangajeng : pemuka; pangajengajeng : harapan,
keinginan
pangaji : harga, penghargaan;
pangan : pangan, makanan
pangapura : maaf, ampunan;
pangapunten : (ing.)
maaf, ampunan
pangarsa : pemuka, pembesar;
pangarsa-arsa : harapan,
keinginan; pangarsi :
pemuka, pembesar
pangèstu : restu
panggèh : bertemu
panggeh : tetap, tiada berubah
panggel : pendek lehernya
panggeng : kekal, tetap
panggih : bertemu, berjumpa
panggil : panggil, janji
panggul : pikul, gotong
panggulu : anak yang kedua
panggya : bertemu, berjumpa
pangkaja : 1 sinar, cahaya; 2
telapak
pangkat : pangkat
pangku : cara mematikan huruf
dalam tulisan Jawa
pangkur : pangkur, jenis tembang
panglima : panglima, pemimpin
perang
pangling : lupa rupa
pangluh : melengkung, mentiyung
panglus : penghalus
pangot : pisau, lading, sabit
pangran : 1 pangeran; 2 Tuhan
pangrèh : pemerintah, aparat;
pangrèh agung :
pejabat besar; pangrèh
luhur : pejabat tinggi;
pangrèh praja : pejabat
negara
pangu : sebentar
pangul : ujung tanah kedokan
pangulu : penghulu; pangulu
banyu : pegawai
pengairan
pangupa : hal mengenai;
pangupaboga : hal
mencari makan;
pangupajiwa : hal
usaha kehidupan;
pangupakara : hal
perawatan,
pemeliharaan;
pangupaksama : hal
pengampunan;
panguparengga : hal
penghiasan
pangur : pangur, pemotongan
panibasampir : pemberian dari
pengantin laki-laki
kepada perempuan
panicil : cicilan
panida : kapur
paniganan : cerana, tempat sirih
panigraha : pemberian
panika : pena, ballpoint
panil : bagian pintu
panili : panili
paningron : hari naas (yang ke-5),
hari paringkelan
paningset : pengikat yang erat
panjalin : penjalin, rotan
panjang : panjang; panjangan :
upeti; panjang ilang :
daun kelapa muda yang
dianyam sebagai wadah
makanan untuk kenduri
panjangka : perkiraan, dugaan
panjara : penjara, rumah tahanan
panjel : ganjal, galangan
panjenengan : engkau, kamu, kalian
panjer : nyala terus; panjer ésuk :
bintang yang menyala
sampai pagi hari; panjer
soré : bintang yang
menyala sejak menyala
sore hari
panji : bendera kecil; panji
klanthung :
pengangguran; panjipanji : bendera
panjidhur : jidur, tabuh, kandang
besar
panjing : masuk
panjor : dasar pedoman, pokokpokok pedoman
panjrah : tersiar merata, tersiar
dimana-mana
pantaka : mati, wafat
pantang : pantang
pantara : antara
pantaran : sebanding, sebaya
panté : pantai
pantèg : kuat, kukuh, tahan
pantèk : pasak
pantèn : engkau
pantes : pantas
pantha : bagian, potongan
pantheng : pandangan menyatu
panti : panti, rumah
pantun : padi
panu : panu, penyakit kulit
panuduh : petunjuk, penuntun;
nuduhi : memberi
petunjuk
panuhun : permohonan, permintaan;
nuhun sewu : permisi,
maaf
panuju : terarah, tertuju; nuju
prana : berkenan
panukma, panuksma : penjelmaan,
titisan
panutan : panutan, contoh, teladan;
manut : menurut; nunut
: ikut, numpang
panutup : penutup
panutur : penutur
panuwun : 1 permintaan,
permohonan; 2 kayu
bubungan rumah; kula
nuwun : permisi, minta
izin mau masuk rumah
orang lain; nuwun sewu
: permisi, maaf
panyuwun : permintaan,
permohonan
paoman : bilik tempat bersemadi
paos : pajak, panjang, beda
paotan : alat untuk meruncingi
papa : sengsara, kesulitan,
menderita
papag : jemput, temui, jumpai;
mapag : menjemput
papah : papah, pondong, tuntun;
papahan : tuntunan
papak : sejajar, sama ujungnya
papaka : 1 pemburu; 2 siksaan
papal : patah, cuwil
papan : papan, tempat
papar : jelas, rata
papas : jumpa, temu
papasan : berjumpa, bertemu
papat : empat
papras : patas, cuwil, gugur
papreman : tempat tidur
papriman : mengemis
papringan : himpunan bambu
para : 1 bagi; 2 para;
paracampah: suka
mencela, menghina;
paracidra :
pengkhianat, pendusta;
paradata : jaksa;
parahita : berguru,
mengabdi; parajaya :
salah, kalah; parakarta :
selamat, sehat;
parakasak: pemberian,
hadiah; parakirna :
buah-buahan pohon;
parakrama : kawin,
menikah; paranyai :
abdi wanita di istana;
parapadu : sengketa,
berselisih; parasama :
pilih kasih; parasatya
: teman; paratantang
: suka menantang, suka
berkelahi; parawadulan
: juru sandi;
parawanten : sesajian
parab : nama
paraga : pelaku
parah : parah
parai : buah parai, pare
parak : datang, hadir, mendekat
parakan : kedatangan, kedekatan
parama : yang terutama, terindah;
paramadiwa : surga;
paramakawi : ahli syair;
paramaresi: begawan,
pendita; paramasastra :
ahli sastra; paramatatwa :
kenyataan yang luhur;
paramarta : adil,
pemurah, ampunan;
paramastri: bidadari;
paramastuti : ahli
ibadah; paramèng basa :
ahli bahasa; paramèng
kawi : ahli syair;
paramèsthi : dewa yang
mulia; paramèswara :
raja; paramèswari :
permaisuri
paramita : kesempurnaan
parampara : juru penerang
paramudita : lebih luas, baik,
bijaksana, alam semesta;
paramudya : baik,
bijaksana; paramusésa :
jajahan yang luas, alam
semesta
paran : arah, tujuan; paran
tutuh(an) : tertuduh,
terdakwa; paran baya :
apakah gerangan;
parandéné :
apalagi; paran para :
juru penerang
parang : parang, senjata;
parangmuka :
penjahat, maling, musuh;
parangrusak : motif
batik
pararapan : dahi
paras : 1 wajah; 2 (di-i) :
dikelupas
parasdya : niat, maksud, kehendak
parastra : mati, wafat, gugur
parasu : 1 kapak, parang; 2
gunung
parat : sebangsa patri
paratra : mati, akhirat
parawan : perawan, gadis
parawasa : dibunuh, disiksa
parbata : gunung, bukit
parcaya : percaya
pardata : perdata
pardi : terdidik, tekun bekerja
pardika : arti, makna
parek : dekat, akrab
parekan : yang dekat
parem : param, obat olesan
pareman : tempat tidur
paremas : bersulaman benang
emas
pareng : 1 bersama; 2 permisi
paréntah : perintah, instruksi
parepat : 1 keempat; 2 abdi,
pengiring
parepatan : 1 perempatan; 2 rapat,
perundingan,
musyawarah
pari : 1 padi; 2 hal, mengenai;
paribasan :
peribahasa; paribawa :
wibawa, pengaruh;
paributa : dihina,
dihinakan; paricara :
abdi, hamba (laki-laki);
paricari : abdi
perempuan; parigraha
: 1 rumah; 2 istri,
suami; 3 menyentuh;
parihasa : penghinaan,
celaan; parikena :
cocok, berkenan;
parikrama : sambutan,
penghormatan;
parikudu : mau sekali,
seharusnya; parimaha :
besar; parimarma,
parimirma :
kemurahan, belas kasih;
paripadu : seharusnya,
mau sekali; paripaos:
peribahasa, ungkapan;
paripeksa : terpaksa,
seharusnya; paripolah :
bertingkah polah;
paripuja:
penghormatan;
paripurna : paripurna,
sempurna, pensiun;
paritrana : pertolongan,
perlindungan; paritustha
: senang, girang, puas;
pariwanda :
penghinaan, celaan;
pariwara : berita, warta;
paripasa : paksa
paridan : sebangsa kerekan layar
pariga : gada, danda, belantan
parigi : sumur, tambak, mata air
parikan : syair, pantun
pariksa : periksa
paring : memberi
paris : sebangsa perisai
parma : anugrah, karunia;
parman : belas kasih
Tuhan; parmana :
waspada, tekun, teliti,
sempurna; parmata :
permata; parmati :
tekun, teliti, waspada
paro : separo, setengah
parol : kata-kata untuk saling
berjanji
paron : 1 landasan untuk
menempa; 2 setengah
parpatan : perempatan, silang empat
parsa : gunung
parsada : persada, istana, gedung,
candi, bumi
parsudi : mencari, upaya, usaha
parswa : lambung (kaki) gunung
partala, pertala : bumi, tanah
partana : pembicaraan,
musyawarah
parti : hal, mengenai; partidésa
: selamatan desa;
partikelir: partikelir,
swasta; partisara :
piagam, ijasah
partima : mencari
paru : paru-paru
paruh : separo, setengah
parul : kata-kata, untuk saling
berjanji
parung : jurang yang tak begitu
dalam
parupuh : dipukuli, dipangkas,
ditutuh
parusa, parosa (di-) : dipaksa,
diperkosa
parusya : kasar, bengis
parwa : bagian, episode
parwata : gunung, bukit; parwita
: 1 asal mula, mulamula; 2 gunung
pas : pas, tepat, sesuai
pasa : puasa
pasagi : berbentuk persegi;
pasagi kubuk : kubus;
pasagi bata : persegi
panjang (seperti bata);
pasagi miring : belah
ketupat, jajaran genjang
pasah : pasah, penghalus kayu
pasaja : sederhana, bersahaja
pasaji : sesaji
pasak : pasak
pasaksi : saksi
pasal : pasal
pasalatan : tempat sholat
pasalin : tempat ganti, kamar pas
pasang : 1 pasang, memasang; 2
pasang surut; pasang
aliman tabé : mohon
ijin, permisi; pasangan
: 1 pasangan, jodoh; 2
pasangan dalam huruf
Jawa untuk mematikan
huruf di depannya;
pasang angkuh :
sombong, congkak;
pasang gendéra :
mengibarkan bendera
; pasang giri :
sayembara;
pasangliring :
mengerling, menjeling;
pasang grahita (-cipta)
: menggunakan indra;
pasang rakit : susunan,
struktur, pengaturan;
pasang ulat :
menggunakan bahasa
simbol; pasang semu :
menggunakan bahasa
simbol; pasang walat :
mengenakan tulaknya
pasanggrahan : pesanggrahan,
tempat istirahat
pasar : pasar, tempat jual beli;
pasar malem : pasar
malam; pasaraya: pasar
besar
pasatan : 1 handuk; 2 tempat yang
kering
pascima : barat
paser : damah, anak damah,
sumpit
pasik : fasik, tak beragama
pasir : 1 pasir; 2 samudra; pasir
wukir : lautan dan
pegunungan
pasirah : kepala
pasiran : tempat yang berpasir
pasisir : pesisir, tepi laut
paso : pasu, jambang,
jambangan tempat air
pasowan : waktu untuk menghadap
pasrah : pasrah menyerah; pasrah
bongkokan : menyerah
tanpa syarat; pasrah
ngalah : pasrah,
mengalah
pasrangkara : menegur, berkata
dengan manis muka
pasrèn : 1 perhiasan; 2 bilik
tengah
pasri : asri
pasthi : pasti, tentu
pasu : 1 batang hidung; 2
binatang, hewan
pasupati : panah milik Arjuna
pasuryan : muka, perangai
patah : patah, potong, putus
pataka : jahat, durhaka
pataksi : pertanyaan
patala : alam (dunia) di bawah
bumi pertala
patang : empat, berempat; patang
aring : dinding untuk
sekat kamar tengah;
patang atus : empat
ratus; patang ewu :
empat ribu; patang
puluh : empat puluh;
patang yuta : empat juta
patangèn : tempat untuk bangun
patani : 1 petani; 2 tempat tidur
patapan : pertapan
patar : patar, kikir besar
patarana : tempat duduk
patembaya : sayembara
patèn : pasti, pengakuan; hak
patèn : atas suatu karya
pater : pemimpin agama
nasrani
pathèk : patek, jenis penyakit
kulit
pathet : tinggi rendah nada
pathi : pati, sari
pathok : patok, tongkat tertancap
pathola : cindai sutra halus
pati : pati, mati, meninggal;
pati-pati : terlebihlebih; pati bogor :
sekarat, hampir mati;
patibrata :
bertapa, bersemedi;
patigawé :
bekerja keras; patigeni :
puasa sehari semalam
patibasampir : peningset
patih : patih, wakil
patik : 1 noda; 2 abdi, hamba;
patik-aji: abdi raja,
daulat tuanku; patikbra :
rakyat banyak
patita : jatuh
patitis : titis, tepat, efektif
patra : daun, surat;
patramanggala : nama
tembang gedhe;
patrasèli: nama bunga
patrap : sikap, tindakan
patrem : keris kecil
patuh : patuh, taat
patuk : paruh, tatah, pahat
patuku : pembeli
patung : patung, arca
patungkas : pesan, amanat
paturon : tempat tidur
patut : patut, pantas
patuwas : pesan, amanat
paugeran : patokan, ketentuan
paut : sangkut paut, hubungan
pawaka : api
pawana : angin, udara
pawar : kebayan
pawarta : berita, warta
pawèh : pemberian
pawèstri : perempuan, putri
pawira : perwira, gagah
pawitan : modal
pawitra : jernih, suci, bersih
pawiyatan : pendidikan
pawon : dapur
pawong : orang; pawongan :
sosok seseorang; pawong
mitra : sanak famili,
saudara
pawuhan : keranjang sampah,
tempat pembuangan
sampah
pawukon : siklus waktu berdasarkan
wuku
paya : syarat, upaya, ikhtiar
payadan : dalih, berdalih
payah : payah, letih
payang : payang, pukar
payu : laku
payudan : peperangan, medan laga
payudara : payudara
payun : atap rumah
payung : payung; payung agung :
payung besar; payung
bèbèk : tudung lebar dari
daun nyiur; payung
kuning : pengayoman;
payung sungsun :
payung bertingkat
payus : pucat lesi, kurang
bercahaya
pecah : pecah
pecalang : pelopor, polisi desa
pecat : pecat, copot; pecat mati
: berhenti kerja karena
mati
pécé : buta sebelah, cemeh,
cemer
pecèh : bilis, rejeh matanya
pecel : pecel, jenis bumbu
pècèl : pecah belah
pecèran : pelimbahan
pecerèn : pelimbahan
pèci : peci, topi
pecil : anak katak
pecut : cambuk
pedhang : pedang; pedhang suduk
: pedang yang lurus;
pedhang warangan :
pedang yang terhunus
pedhati : pedati, dokar
pedhaya : perdaya, memperdayakan
pedhes : pedas; pedhes perih :
pedih perih
pedhèt : anak sapi
pedhot : putus, patah
pedhut : awan
pegat : putus, patah; pegat
mati : putus mati;
pegat-pegat : terputusputus; pegat urip :
putus hidup
pegawan : begawan
pegel : pegal, payah
pehan : air susu
pejah : mati; pejah kelir :
partikelir, swasta
pekara : perkara
pekatul : bekatul
pekèt : piket, giliran tugas
pekéwuh : segan, serba sulit
pekik : tampan, bagus
peking : peking, bagian dari
gamelan
peksi : burung
pekti : upeti
pelag : baik, cantik, bagus
pélag : palang penyekat
pelak : anak ikan kakap
pélan : nama burung
pelana : pelana
pélas : jenis lauk
pelat : papan nama
pelem : mangga
peleng : bundaran hitam di mata
pelit : pelit, tamak
pélog : pelog, laras gamelan
peloh : lemas, lunglai
pelung : nama burung
pelus : ikan palung, sebangsa
lintah
pélut : pikat, tarik, tawan
pèmès : pisau kecil/pisau gapit
pénak : enak, nikmat
pénakan : keponakan
pénang : keluarga, kaum,
seketurunan
penapa : mengapa
penat : penat, capai
penatus : kepala prajurit
pencak : tendang, sepak
pencar : menyebar; pencarkarang : sudah
membuat rumah sendiri,
mandiri, tidak ikut orang
tua
pèncèng : miring
pencèt : tekan, pijat
pencu : 1 kepala, limas yang tinggi
(rumah adat); 2 ujung
kerucut
pendhak : berulang
pendhapa : pendapa, balai
pendharat : tali untuk menambatkan
binatang
pendhatos : pedati, dokar
pendhéga : pemimpin
pendhèk : pendek, rendah
pèndhèk : pendek
pendhem : pendam, tanam
pendhet : ambil
pendhil : periuk, kendil
pendhita : pendita, resi, begawan
pending : sabuk dari perak
pener : tepat, benar sekali
penèwu : penewu, pangkat di
kraton
pengaron : belanga besar
pèngeran : pangeran, putra raja
pènget : peringatan, saran, nasihat
penggak : cegah, menghalangi
penggang : renggang, rongga
péngkal : salah satu perangkat
huruf Jawa
pengker : lampau, lalu, silam
pengki : keranjang sampah
pengkok : tekan
péngkolan : tikungan, belokan,
kelokan
pèngkrang : duduk di tempat tinggi
pengkuh : kuat, kokoh
pengulu : penghulu
pèni : indah, bagus, cantik
penjalin : penjalin
pental : terlempar, terhempas
pentas : pentas, naik panggung,
tampil
pentasan : pertunjukan, pementasan
pentelung : mentiyung, melengkung
penthang : memegang, memasang
pentheng : tegang
penthung : tongkat, pemukul
pentil : 1 berbuah masih muda; 2
puting susu
penting : penting
penyakit : penyakit
penyèt : tekan
pènyèt : lempeng, pipih
penyon : memakai penyu
penyu : penyu
penyuk : benjut, luka
pep : lembab
pepak : pepak, lengkap,
sempurna
pépé : jemur, dipanaskan
peper : tumpul
pèpèr : cebok dengan batu,
membersihkan berat
pepes : lemas, lunglai, tak
berdaya
pèpès : jenis lauk pauk, pepes
pepet : perangkat huruf Jawa
untuk vokal “u”
pèpèt : tekan, desak
pera : mudah dibagi, tidak
lekat
perak : dekat
pérak : perak, jenis logam
berwarna putih
perang : perang, bertempur;
perang brubuh :
adegan perang amukamukan; perang
kembang: adegan
perang yang akan terus
berkembang; perang
sabil : perang sabil,
membela agama; perang
tandhing : perang
tanding
pérang : membagi
peras : peras
perasaan : perasaan
percanten : pembicaraan,
percakapan
percaya : percaya, yakin
perdi : mendidik, merawat,
memelihara dengan baik
perdikan : tanah bebas pajak
perdondi : berselisih, ragu-ragu
perduli : peduli
peri : peri, sebangsa bidadari,
kuntilanak
perih : perih
perjaya : bunuh
perkutut : perkutut, jenis burung
perlak : perlak
perlambang : perlambang, tanda,
simbol
perlawanan : perlawanan
perlaya : kiamat, mati
perlu : perlu
permadani : permadani
permana : permana, sempurna
permati : teliti
persaben : permisi, memberi tahu
kepada, meminta ijin
persandha : persada
persapa : menyapa, memanggil
persekot : uang muka
persèn : persen
persudi : mencari, berusaha, upaya
pertapan : pertapan
peru : peru, empedu
perut : perut
perwandé : sudah tentu, pasti
perwasa (di-) : dipaksa
pès : sakit pes, jenis sakit perut
pesa (di-) : dipaksa
pesagi : pesagi, persegi, kotak
pesaja : sederhana, bersahaja
pesan : pesan, amanat
pesat : pesat, amanat
pèsèk : pesek, kurang panjang
peseng : memajang, mengenakan
pèsèr : peser, jumlah uang
pesing : pesing, bau air kencing
pesisir : pesisir, garis pantai
pesiyar : pesiar
péso : pisau
pèsta : pesta
pesthi : pasti, tentu
pestul : pistol
pesu (di-) : diusahakan dengan
sungguh-sungguh
pesud : lap, bersihkan
petak : petak, gertak, teriak
pétak : petak
pétan : mencari ketombe di
rambut
pétang : menghitung
peté : petai
peteng : gelap, gulita; peteng
ndhedhet : gelap gulita
pethak : putih
pethat : sisir
pethat : putus, terceraikan
dengan paksa
pethèk : patek, jenis penyakit
kulit
pèthèk : kayu penyangga atap,
nama ikan laut
pethékol : kuat, gagah, berotot
pethel : rajin, tekun
pethèl : petel, pemotong kayu
pèthèl : lepas, copot
pethèn : peti kecil
pethèr : panas terik
pethit : tinggi, luhur
péthok : tumpul, majal
pethot (di-) : dibetot
péthot : biliut, liat
pethuk : ketemu, jumpa,
bersua
petik : petik, ambil, tunai
petinggi : petinggi
petis : petis
petung : jenis bambu
pétung : berhitung
piandel : kekebalan
pianggep : anggapan, dugaan
piangkah : kehendak, niat
piangkuh : keangkuhan
piatu : tak beribu
picis : picis, uang
pidak : injak
pidana : pidana, hukuman
pidari : istirahat, perhentian
pikrama : kawin, menikah
piksa : periksa, lihat
pikul : pikul
pikun : pikun
pikut : tangkap
pikuwat : penguat, pengokoh
pilah : bagi, kelompok,
golongan
pilakon : cerita, lakon
pilalah : lumayan, remak
pilalan : pilihan, apa-apa yang
dipilih
pilalu : lumayan, lebih baik
dari pada
pilang : nama pohon
pilang-pilang : sudah untung mata
pilapilu : lendir
pilar : pilar, tiang
pilara : penyakit; dipilara :
disakiti
pilaur : mau-mau saja
pilenggahan : kedudukan, jabatan
pileren : istirahat, berhenti
piles (di-) : diinjak, digilas,
dirimbas
pilih : pilih; pilih bobot : tidak
tertandingi; pilih kasih :
membeda-bedakan
kasih sayang; pilih
tandhing : tidak
tertandingi; pilih lalab :
tidak membedabedakan
pilingan : bawah telinga
pilis : pelipis
pilpèn : pulpen, pena
pilungguh : kedudukan, jabatan
pinandhita : dianggap pendita
pinang : pinang
pinangantèn : pengantin
pinara : dibagi
pinarak : dipersilakan duduk
pinarbutan : diperebutkan orang
banyak
pinarek : didekati
pinaremas : diremas
pinarigi : dipasangi tambak,
empang
pinaringan : diberi
pinarsada : disusun, dibuat candi
dianggap kuil
pinarwasa : dipaksa, dibekuk
pinasthi : dipastikan, ditentukan
pinasthika : yang mulia, yang
terutama
pinatik : bertahtakan,
berhiaskan
pincang : pinjang, cacat kaki
pincuk : pincuk, wadah terbuat
dari daun
pindha : seperti, ibarat
pindhah : pindah, bergeser
pindhang : pindang, ikan; pindhang
wutah : punya hajat
yang sudah siap
seluruhnya, tetapi batal
karena suatu sebab
pindho : kedua
pinggahan : alat untuk naik
pinggala : merah tua
pinggan : pinggan
pinggang : pinggang
pinggel : gelang kaki, gelang
pingget : cekung, lekuk,
berbekas
pinggir : pinggir, tepi
pingil : tingkah laku,
kelakuan
pingit : pingit, sembunyi
pingkel : pingkal, terbahak
ping : kali, perkalian
pingseng : pipih hidungnya,
sengau
pinidana : dipidana, dihukum
pinihan : tempat benih, tempat
bibit
piniji : dipilih
pinilala : dimanjakan
pinilara : disakiti,
disengsarakan
pinilaya : dipercaya, diyakinkan
pinilih : dipilih
piniluta : dipikat, dirayu
pinisepuh : orang yang dituakan
pinisilin : jenis obat generik
pinituwa : dianggap tua
pinjal : kutu
pinjeman : pinjaman
pinjungan : kain penutup buah
dada
pinta : minta, mohon
pinten : berapa
pintèn : nama tetumbuhan
pinter : pintar, pandai
pinti : tali, tampar
pintu : pintu; pintu angin:
jendela, ventilasi
pinuju : dituju
pinunjul : lebih, unggul
pinupus : dipasrahkan,
diserahkan
pinurba : dikendalikan, diatur
pinurwa : dimulai
pipi : pipi
pipih : pipih, tipis
pipilaka : semut
pipir : pinggir, tepi
pipis : pipis, kencing
pir : 1 per; 2 buah pir
pira : berapa; pira betahan:
berapa lama tahan;
pirabara, pirangbara :
mestinya lebih baik dari
pada
pirak : berpisah, bercerai
pirang : banyak; pirangbara :
mestinya lebih baik dari
pada
piranti : piranti, adat
pireng : dengar
piring : piring
pirma : belas kasihan
piroga : penyakit
pirsa : pirsa, lihat, tahu
pisaca : cebol, kerdil, kurcaci
pisah : pisah, cerai
pisalin : bersalin
pisan : sekali, satu
pisang : pisang
piser : peluru
pisuh : maki
pisuka : bersuka ria,
bergembira
pisuna : nistaan, celaan
pisungsung : pemberian,
persembahan
pita : pita
pitakon : pertanyaan
pitara : para leluhur (nenek
moyang)
pitawa : keputusan para ahli
agama
pitaya : percaya, yakin
pitedah : petunjuk, penerang,
saran
pitu : tujuh
pituduh : petunjuk
pituhu : menurut, mituhu
pituna : rugi, buntung
pitung : berhitung, perhitungan
pitungan : hitungan
piturut : menurut, patuh
pitutur : nasihat
pituwah : petuah
pituwas : petuah
pituwi, pituwin : lagi, serta, dengan
piweling : amanat, saran, nasihat
piyambak : sendirian, pribadi
piyanten : priyayi, seseorang
piyarsa : pendengar, pemiarsa
piyas : pucat, layu
piyatu : piatu, tak beribu
piyayi : priyayi, bangsawan,
ningrat
plawangan : pintu masuk
pocapan : ucapan, cerita
poci : poci
pocok : hasil potongan pohon
pocong : mayat yang sudah
dikuncir
pocongan : hantu pocong
pocot : copot, lepas, pecat
pocuk : pucuk, puncak
pocung : tembang macapat pocung
podhang : podang, kepodang, jenis
burung
pohan : susu
pojar : ujar
pojok : sudut
pokah : patah
pokol : pukul, tendang, sepak
polah : polah, tingkah, kiprah
polatan : muka, perangai
polong : kacang polong, buah
cengkeh
polor : hati batang
polos : polos, lugu
pon : Pon, hari pasaran
ponakan : kemenakan, keponakan
ponang : si, sang
pondhong : pondong; pondhong
pikul : pondong pikul
pongah : sombong, congkak
ponggé : biji durian
popok : alas kain bayi
pra : pra, sebelum
praba : cahaya, sinar; praba
angkara : matahari;
praba angkara-kara :
matahari; prabakara :
matahari; prabancana :
angin; prabandakara :
matahari; prabanggana
: langit terang tanpa
awan sedikitpun;
prabangkara :
matahari; prabasini :
nama bidadari;
prabaswara : bersinar,
bercahaya terang
prabata : gunung
prabatang : kayu yang roboh
prabawa : wibawa, pengaruh
prabéda : perbedaan
prabéya : biaya, ongkos
prabot : perabot, alat
prabu : raja
pracadi : percaya, yakin
pracados : percaya, yakin
pracalita : petir, kilat, halilintar
pracandha : ribut, angin topan
pracara : kejahatan
pracaya : percaya, yakin
pracihna : tanda, lambang
pracima : barat
pracoda : cemeti
prada : prada, hias, lapisan
pradan : dilapisi, dihiasi
pradana : pemuka, pemimpin
pradangga : gamelan, bunyi-bunyian;
pradanggapati :
matahari
pradapa : bersemi
pradata : perdata, pengadilan
perdata
pradhah : dermawan, suka menjamu
pradikan : tanah bebas pajak
pradin : selesai
pradipa : terang bercahaya
pradipta : terang, bercahaya,
gemebyar
pradondi : berselisih, bertengkar
praduli : peduli, perhatian
pragak : pohon bercabang
pragalba : buas, garang, harimau
praguwa : besar sekali
prahara : prahara, huru-hara
praharana : senjata, pembinasaan
prahpun : bagaimana
praja : pemerintahan, kerajaan,
istana
prajaka : perjaka, jejaka
prajanji : perjanjian
prajaya : bunuh
praji : bidan, dukun bayi
prajurit : prajurit, tentara
prakampa : gempa bumi
prakara : perkara, soal, masalah
prakarana : bab, bagian
prakasa : perkasa, kuat
prakasita : masyhur, termasyhur,
kenamaan
prakatha : suara gaduh
prakawis : perkara, soal
prakempa : gempa
pralabda : pandai, ahli
pralaga : perang
pralagi : dahulu, masa lampau
pralambang : perlambang, tanda
pralambi : lambang, sindiran
pralampita : perlambang, tanda
pralaya : mati, kiamat
pralebda : pandai, ahli
praléna, pralina : mati, wafat, gugur
pralina : wafat, gugur
prama : yang terutama
pramada : tidak hati-hati, lengah,
lalai
pramana : awas, waspada
pramanem : sepi, sunyi, senyap
pramati : teliti, awas
prambayun : sulung, pertama
praméta : keji, kejam, lalim
praméga : perabot, alat
perlengkapan
pramèsthi : yang termulia
pramèswara : raja; pramèswari :
permaisuri
praméya : tiada setimbang
pramila : maka, oleh karena itu
pramoda : pemuda, taruna;
pramodya : pemuda,
taruna
pramosadha : ilmu perdukunan
prampang : kering, terasa panas
pramudita : alam semesta
pramugara : pramugara; pramugari :
pramugari
pramukya : pemuka, pemimpin
pramusésa : alam kedewaan
pramusita : kelapangan hati, luas
prana : hati, nafas
pranada : tikar, lapik, tempat
duduk
pranahara : ilmu, pengetahuan
pranaja : hati, batin, dada
pranakan : keturunan
pranala : hati yang panas, marah
pranama : purnama, bulan bulat
utuh
prananta : mati, wafat, sekarat
pranata : pernata, aturan, norma;
pranatacara : penata
acara, pembawa acara,
master seremoni;
pranatagama :
pemimpin agama, aturan
agama; pranata mangsa :
perhitungan iklim dan
musim; pranatan :
pernata, aturan, norma;
pranataning negara :
undang-undang, hukum,
peraturan, instruksi
pranawa : terang, awas, bijaksana
prandéné : meskipun demikian
prang : perang; prangwedani :
permadani
prani : nafas, hidup
pranili : panili, bumbu masak
praniti : peniti, peneliti, pengawas
pranji, pranjèn : kandang ayam
prantasan : penyelesaian
prantéan : pesakitan, narapidana
pranti : alat, perkakas
prantos : alat, perkakas
prantunan : penantian, penungguan
praos : perasa
prapal : cuwil, berguguran
prapanca : gelisah, bingung
prapasan : keprasan, potongan
prapatan : simpang empat
prapèn : perapian
praponca : gelisah, bingung
prapta : datang, tiba; prapti :
datang, tiba
praptana : kesanggupan
prasa : perasa
prasaben : berkata kepada, minta
izin
prasada : candi, gedung, istana
prasadu : berkata kepada, meminta
izin
prasaja : sederhana, terus, terang
prasama : bersama-sama, semua
prasamaya : perjanjian, akta
kesepakatan
prasami : sesama
prasanakan : persaudaraan,
kekeluargaan
prasandha : sanggup, sesuai, mufakat
prasanta : bening, hening
prasapa : amanat, pesan, ajaran
prasasat : sebagai, selaku, ibarat
prasasta : terpuji, termashur;
prasasti : prasasti,
piagam
prasasya : indah (baik) sekali
prasetya : prasetia, janji, tekad
prasida : jadi, terjadi, terlaksana
prasoda : candi, gedung, istana
prasta : selesai
prastarana : tilam, kasur
prastawa : waspada, awas, pertanda
prastha : tengkuk, kuduk
prasthi : kehendak, keinginan
prasu : palsu, lancung
prasudi : usaha, upaya, merawat
prasupta : tidur
prasuti : perintah
prata : kemasyhuran
pratala : tanah, bumi; pratali :
peningset, pengikat
pratama : pertama, utama
pratandha : pertanda, lambang
pratangga : matahari;
pratanggakara :
matahari
pratanjana : percaya
pratapa : kewibawaan
pratapa : tapa
pratapan : pertapaan, tempat
bertapa
pratapi : tapa
pratéken : teken, tanda tangan
pratéla : jelas, terang; pratélan
: penjelasan,
keterangan
pratelon : pertigaan
pratignya : berjanji
pratikel : gagasan; iguh pratikel :
pemikira, ide, gagasan
pratima : arca, patung
pratinggi : petinggi
pratingkah : tingkah laku, perbuatan
pratingkes : tangkas, pandai
pratipa : angin topan
pratisara : ijazah, surat putusan
pratistha : bertempat tinggal, diam,
duduk
pratita : mashur, termashur
pratitis : tepat, benar, titis
pratiwa : pemimpin ketentaraan,
perwira
pratiwanda : halangan, bahaya,
rintangan
pratiwi : tanah, bumi, pertiwi
pratuwin : lagi, dan, serta
pratyaksa : jelas, tampak, terang
pratyangga : badan, tubuh, senjata
pratyéka : perincian, bagian
prau : perahu, kapal
praupan : wajah, muka
prawan : perawan, gadis; prawan
sunthi : gadis kecil yang
belum haids
prawantu : oleh karena
prawara : berita, warta, kabar
prawasa : siksa, bunuh
prawata : gunung
prawatan : perawatan
prawéda : arah, maksud;
prawédyarini : bidan,
dukun beranak
prawira : berani; prawiratama :
perwira yang utama
prawita : permulaan, sebab,
berguru
praya : tujuan, maksud;
prayagung : pembesar
prayangan : makhluk halus, lelembut
prayatna : hati-hati, waspada
prayayi : priyayi, bangsawan
prayitna : hati-hati, waspada
prayoga : baik, mulia, utama
prayojana : niat, maksud, kehendak
precil : anak katak
prégolan : regol, pintu gerbang
prekara : perkara, masalah, soal
prekis : kecil, mungil
prekul : beliung kecil, kapak
prekutut : perkutut, jenis burung
prelu : perlu
premana : premana, jelas, awas
premati : teliti, awas
prenah : tempat, letak
prenjak : burung prenjak
pretana : barisan, prajurit
préwangan : makhluk halus yang
diharap bisa membantu
mencari kekayaan
préwé : bagaimana
priangga : pribadi
pribumi : pribumi, warga asli
prigel : cekatan, ahli
prigi : mata air, kolam, tambak
prih : perih; prihatin :
prihatin, susah
prika : sana; priki : sini
prikanca : kawan sekerja
priksa : priksa, lihat, tahu
primbon : kitab primbon;
primbetan : primbon
primpen : tersimpan baik-baik
princi : perinci, jelas
pring : bambu
pringga : pribadi
pringgitan : bagian dalam rumah
pripih : antar saudara ipar
pripitan : pelipit, serip, kelim
pripun : bagaimana
priti : senang, suka
priya : pria, lelaki; priyambada
: rayuan, cinta;
priyamitra : saudara
laki-laki; priyangga :
pribadi, sendiri;
priyarana: prajurit
priyayi, priyagung, priyantun :
priyayi, bangsawan
priyoga : nasihat, utama, baik
prunan : kemenakan
prungu : pendengar, telinga
pruwita : berguru, mengabdi
pucuk : puncak
pucung : jenis tembang macapat
pudhak : bunga pandan; pudhak
wangi : bunga pudak
wangi
pudyastuti : puji-pujian, doa, harapan
puger : peraturan, hukum;
pugeran : peraturan,
hukum
puhara : akhirnya, sebabsebabnya
puja : puja, doa, harap;
pujabrata: semedi,
berdoa; pujakrama :
penghormatan;
pujamantra: membaca
mantra; pujastawa,
pujastuti : doa, puji;
pujawan : orang yang
suka memuja
pujangga : pujangga
puji : doa, puja, harap
pukul : 1 pukul; 2 jam, waktu;
pukul rata : menganggap
sama, disamakan
pukulun : paduka, engkau
pul : jadi satu
pulang : pulang, kembali
pulas : 1 pulas, nyenyak; 2 pensil
warna
pulasara : aniaya, sengsara
pulasari : tanaman obat
pulastha : selesai, habis
pulawaras : pulasari, tanaman obat
pulen : pulan
puli : puli, jenis bumbu
pulih : pulih, kembali normal
pulo : pulau
puluh (sa-) : sepuluh, 10
pulukan : genggaman
pulung : wahyu, anugerah
pulut : getah yang liat
pumpung : senyampang
pun : sudah, selesai, jangan
punakawan : pengiring
punapa : apakah
punapi : apakah
punas : lunas
puncak : puncak; puncit :
puncak; puncon :
puncak (gunung)
pundhak : pundak, bahu
pundhi : pundi-pundi
pundhong : nama rumput
pundhung : buah pundung
pundhut : ambil, beli
pundi : mana, di mana
pundirangan : bergerak-gerak tak
sopan
punggawa : punggawa, aparat
punggel : potong, putus, patah
punggung : tulang punggung
pungka : lekuk bertekuk
pungkas : akhir, penghabisan
pungkir : mungkir, ingkar
pungkur : belakang, lalu
punglu : pelor, peluru
pungser : pusat, pusar
pungut : pungut, ambil
punika : itu; puniki : ini; puniku:
itu
punjer : pusat, akar pusat, akar
tunjang
punjul : lebih, lebihan
punjung : beri, persembahan
punten : maaf, ampun
punthuk : tanah tinggi
puntir : puntir, pelintir
punuk : benjolan pada punggung
sapi/kerbau/unta
pupak : berganti gigi; pupak
puser : pemotongan tali
pusat
pupu : paha; (di-) : diambil
anak, dipungut; pupon
: anak pungut
pupuh : 1 pukul; 2 kumpulan
bait
pupuk : pupuk; dipupuki :
ditaburi; pupuk
bawang : anak kecil,
anak ingusan
pupur : bedak
pupus : pucuk daun
puput : tamat, putus
pura : pura, kraton, istana;
purantara : istana, pura
purak : biar saja, tak peduli
purana : buku cerita
purba : kekuasaan, wewenang;
purbangkara :
matahari; purba wasésa
: kekuasaan; purba
wisésa : kekuasaan
purbaya : menepati janji
purih : mencari, mengharap
purisa : cirit, kotoran
purna : selesai, sempurna;
purna bakti : purna
bakti, pensiun; purna
candra : bulan
purnama; purnama,
purnami : bulat penuh;
purna tugas: pensiun
purug : arah dalam perjalanan,
mencari
puruhita : berguru, mengabdi
purun : mau, kehendak, niat
purus : umbi, bagian tiang yang
menancanp di umpak
purusa : lelaki; purusa lingga :
zakar; purusotama :
prajurit pemberani,
prajurit utama
purut : purut, jenis jeruk
purwa : awal; purwaduksina :
asal muasal; purwaganda
: propaganda; purwaka
: pengantar, awal kata;
purwakanthi :
persajakan
pusa : gagal panen
pusak : 1 hapus; 2 pusat yang
ada di ubun-ubun
pusaka : pusaka, warisan, senjata
pusang, puseng : bingung,
kebingungan
pusara : pusara, makam
pusek : bingung, kusut, masai
puseng : bingung, kusut, masai
puser : pusat, pusar
pusing : pusing, mumet
puspa : bunga, kembang;
puspaka : kendaraan;
puspa kajang : nama
ular; puspanjali : nama
tembang gedhe;
puspanyidra : nama
bunga; puspawarsa :
taburan bunga; puspita :
kembang, bunga
pustaka : buku
pusthika : mestika, batu permata
sakti
pusuh : gulungan kapas yang siap
dipintal
pusus : membersihkan beras
putat : nama pohon
putèh : putih
putek : putus asa, hilang akal
puter : putar; puter giling :
putar giling
puthuk : bukit, tanah tinggi
puthul : patah
puthut : anak
putih : putih
putra : putra, anak; putraka :
cucu; putri : perempuan
putu : cucu
putung : patah
putus : putus; putusan :
keputusan
puwan : puan, air susu
puwasa : puasa
.jpg)
